Συνέντευξη του Καθηγητή Νεοελληνικής Φιλολογίας και Διευθυντή του Κέντρου Ποίησης για την Πρωτοπορία και την Διαπολιτιστικότητα Παναγιώτη Μποσνάκη στην Φιλόλογο Ζωή Κατσαδήμα
(– α’ μέρος συνέντευξης)
Ε: κ. Μποσνάκη, πρόσφατα μιλήσατε στην Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών για το ποιητικό έργο του Λόρδου Βύρωνα, αφήνοντας όμως κάποιες αιχμές για κακώς κείμενα στη Νεοελληνική Λογοτεχνία, θα είχατε να προσθέσετε κάτι επ’ αυτού;
Α: Στην ομιλία μου για τον Βύρωνα αναφέρθηκα κυρίως στους σημερινούς Ευρωπαίους και στο γεγονός ότι θα έπρεπε να βοηθήσουν την σημερινή Ελλάδα, να θυμηθούν το παράδειγμα του πρωτοπόρου Βύρωνα για μία διαφορετική Ευρώπη, που είναι τόσο επίκαιρο σήμερα. Εκεί αναφέρθηκα και σε κάποια κακώς κείμενα, όπως λέτε, στην Νεοελληνική Λογοτεχνία.
Ε: Θέλετε να μας πείτε κάτι παραπάνω σ’ αυτό;
A: Kυττάξτε ακόμη και σήμερα δεν έχουμε μία πραγματική, μία δίκαιη και ολοκληρωμένη ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Ολες έχουν προβλήματα, άλλες λιγώτερα, άλλες περισσότερα. Υπάρχουν προβλήματα καθαρά επιστημονικά, μεθοδολογικά, θεωρητικά, μέχρι και σκοπιμότητες, εμμονές, προκαταλήψεις, εύνοιες και δυσμένειες προς συγκεκριμένα πρόσωπα. Σκεφτείτε ότι κάθε φορά που διδάσκω την ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας χρησιμοποιώ τουλάχιστον 20 διαφορετικές γιατί δεν μπορώ να βρώ 2-3, ας πούμε, που να με βοηθούν να διδάξω το αντικείμενο αυτό ακριβοδίκαια και με πληρότητα.
Α: Δηλαδή, όπως, για παράδειγμα …
Ε: Παραδείγματα πολλά, όσα θέλετε. Δεν έχει γραφτεί, για παράδειγμα, η συνεισφορά Κρητικών λογίων στην Επτανησιακή λογοτεχνία του 18ου και 19ου αιώνα. Ο Σολωμός οφείλει πολλά και στην Κρητική ποιητική παράδοση και στο γλωσσικό ιδίωμα της Μάνης. Στην Κεφαλονιά του 18ου αιώνα έχουμε μια πνευματική κίνηση αξιόλογη στο πνεύμα του διαφωτισμού. Η λογοτεχνία της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης, η Κυπριακή και τόσα άλλα δεν περιλαμβάνονται πουθενά. Ή πάλι ρεύματα ολόκληρα, όπως του αισθητισμού, των φανταιζί, της πρωτοπορίας, του γλωσσοκεντρισμού, του φανταστικού ρεαλισμού, του ποιητικού θεάτρου κ.λ.π. δεν αναφέρονται πουθενά.
E: Υπάρχει και η λογοτεχνία της διασποράς, όπως έχετε πεί …
Α: Βέβαια. Μέσα από την έρευνα που έχω κάνει για αρκετά χρόνια στη λογοτεχνία της Ελληνικής διασποράς, έχω καταγράψει μερικές χιλιάδες Ελληνικής καταγωγής ποιητές και πεζογράφους που ζούν σε ξένες χώρες. Αρκετοί από αυτούς τυχαίνει να είναι πολύ σημαντικοί, η Ελληνική λογοτεχνία χωρίς την καταγραφή των λογοτεχνών αυτών είναι πολύ ελλειπής.
Ε: Τι χαρακτηρίζει την Ελληνική λογοτεχνία σε σχέση με τις αντίστοιχες Ευρωπαικές;
A: Κατ’ αρχήν η Ευρωπαική λογοτεχνία δεν είναι μία ενιαία αλλά μία πολύμορφη γραμματεία. Τί κοινό έχει η Ιταλική με τη Ρωσική, για παράδειγμα; Ωστόσο υπάρχει μία άνευ προηγουμένου φοβερή δυναμική, την οποία προσλαμβάνεις κι εσύ όταν είσαι μέρος αυτής της παράδοσης. Η Ελλάδα παρόλα αυτά έχει ένα επιπλέον συγκριτικό πλεονέκτημα, συνδέεται γλωσσικά και πολιτισμικά με την αρχαία ελληνική γραμματεία, έστω και την Βυζαντινή, αν και η τελευταία μάς έκανε μάλλον κακό. Όμως εμείς έχουμε δύο σημαντικές παραδόσεις ν’ αντλήσουμε, την αρχαία και την ελληνιστική. Σοβαρά πολιτισμικά προβλήματα αναφορικά με την ταυτότητα του νεοελληνικού κράτους δεν βοήθησαν τη νεοελληνική λογοτεχνία ν’ αναπτυχθεί ελεύθερα και αυτόνομα. Στάθηκε υποτελής στην υπηρεσία μίας υποτιθέμενης εθνικής λογοτεχνίας. Ετσι μείναμε πίσω, στον 20ο αιώνα δεν έγιναν οι απαραίτητες αισθητικές και φιλοσοφικές ζυμώσεις που έγιναν σε άλλες χώρες. Το πρόβλημα το βιώνουμε διαρκώς μετά το 1930 και κυρίως μετά το 1960. Ηταν τραγική έλλειψη που δεν αναπτύχθηκε ένας σοβαρός μοντερνισμός στην Ελλάδα ανεξάρτητος και αυτόνομος παρά εθνικοποιήθηκε γρήγορα από τον Σεφέρη, το Ρίτσο και άλλους. Δεν είχαμε απόλυτη αυτονομία της τέχνης. Ολη η θεωρητική αναζήτηση και μελέτη που κάνω για 30 χρόνια απαντά σ’ αυτό το κεφαλαιώδες ζήτημα της ελευθερίας της τέχνης.
Ε: Δηλαδή, θέλετε να πείτε περισσότερα επ΄αυτού;
A: Είναι αυτονόητα. Στο Σολωμό, ας πούμε, το έχω γράψει από το 1989, μ’ ενδιαφέρει η καινοτομία στο είδος, τί κάνει με τους Ελεύθερους Πολιορκημένους, τη Γυναίκα της Ζάκυθος, ως καινοτόμος πάντα, το ίδιο και ο Καβάφης, η μοντερνιστική και πρωτοποριακή του πλευρά, μόνον εγώ και ο Poggioli έχουμε γράψει γι’ αυτό, ο Καζαντζάκης στην Οδύσσεια, στα ανέκδοτα θεατρικά, τον Οθέλλο, τη Φασγά, μίλησα για την σχέση του Καζαντζάκη με την Ρωσική πρωτοπορία, τον Σκανδιναβικό Μοντερνισμό, το παράλογο και τόσα άλλα.
Ε: Θα ήθελα ακόμη να σας ρωτήσω και κάτι σχετικά με τις Νεοελληνικές σπουδές στο εξωτερικό και τις διαφορές που έχουν από την Ελλάδα. Πώς βλέπετε το θέμα αυτό;
A: Είναι μεγάλο ζήτημα. Σίγουρα είναι πολλές οι διαφορές. Επίσης υπάρχει μεγάλη απόσταση Ευρώπης και Αμερικής. Οι Ελληνες Νεοελληνιστές έχουν περισσότερα κοινά με τους Ευρωπαίους. Στην Αμερική τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Ανοίγετε ένα τεράστιο ζήτημα για μένα πάνω στο οποίο έχω να σημειώσω παρά πολλά και πρωτότυπα για το Ελληνικό κοινό, όμως ειλικρινά πιστεύω ότι αυτό αποτελεί θέμα μίας επόμενης συνέντευξης που αξίζει να γίνει.
Σημείωση: Ο Παναγιώτης Μποσνάκης είναι Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μισσούρι των ΗΠΑ και Διευθυντής του Κέντρου Ποίησης για την Πρωτοπορία και την Διαπολιτιστικότητα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου