Ε: κ. Μποσνάκη, πρόσφατα μιλήσατε στην Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών για το ποιητικό έργο του Λόρδου Βύρωνα, αφήνοντας όμως κάποιες αιχμές για κακώς κείμενα στη Νεοελληνική Λογοτεχνία, θα είχατε να προσθέσετε κάτι επ’ αυτού;
Α: Στην ομιλία μου για τον Βύρωνα αναφέρθηκα κυρίως στους σημερινούς Ευρωπαίους και στο γεγονός ότι θα έπρεπε να βοηθήσουν την σημερινή Ελλάδα, να θυμηθούν το παράδειγμα του πρωτοπόρου Βύρωνα για μία διαφορετική Ευρώπη, που αποδεικνύεται τόσο επίκαιρο σήμερα. Εκεί αναφέρθηκα και σε κάποια κακώς κείμενα, όπως λέτε, στην Νεοελληνική Λογοτεχνία.
Ε: Θέλετε να μας πείτε κάτι παραπάνω σ’ αυτό;
A: Kυττάξτε ακόμη και σήμερα δεν έχουμε μία πραγματική, μία δίκαιη και ολοκληρωμένη ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Ολες έχουν προβλήματα, άλλες λιγώτερα, άλλες περισσότερα. Υπάρχουν προβλήματα καθαρά επιστημονικά, μεθοδολογικά, θεωρητικά, μέχρι και σκοπιμότητες, εμμονές, προκαταλήψεις, εύνοιες και δυσμένειες προς συγκεκριμένα πρόσωπα. Σκεφτείτε ότι κάθε φορά που διδάσκω την ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας χρησιμοποιώ τουλάχιστον 20 διαφορετικές γιατί δεν μπορώ να βρώ 2-3, ας πούμε, που να με βοηθούν να διδάξω το αντικείμενο αυτό ακριβοδίκαια και με πληρότητα.
Α: Δηλαδή, όπως, για παράδειγμα …
Ε: Παραδείγματα πολλά, όσα θέλετε. Δεν έχει γραφτεί, για παράδειγμα, η συνεισφορά Κρητικών λογίων στην Επτανησιακή λογοτεχνία του 18ου και 19ου αιώνα. Ο Σολωμός οφείλει πολλά τόσο στην Κρητική ποιητική παράδοση όσο και στο γλωσσικό ιδίωμα της Μάνης. Στην Κεφαλλονιά του 18ου αιώνα έχουμε μια πνευματική κίνηση αξιόλογη στο πνεύμα του διαφωτισμού. Η λογοτεχνία της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης, η Κυπριακή και τόσα άλλα δεν περιλαμβάνονται πουθενά. Ή πάλι ρεύματα ολόκληρα, όπως του αισθητισμού, των φανταιζί, της πρωτοπορίας, του γλωσσοκεντρισμού, του φανταστικού ρεαλισμού, του ποιητικού θεάτρου και άλλα δεν αναφέρονται πουθενά.
E: Υπάρχει και η λογοτεχνία της διασποράς, όπως έχετε πεί …
Α: Βέβαια. Μέσα από την έρευνα που έχω κάνει για αρκετά χρόνια στη λογοτεχνία της Ελληνικής διασποράς, έχω καταγράψει μερικές χιλιάδες Ελληνικής καταγωγής ποιητές και πεζογράφους που ζούν σε ξένες χώρες. Αρκετοί από αυτούς τυχαίνει να είναι πολύ σημαντικοί, η Ελληνική λογοτεχνία χωρίς την καταγραφή των λογοτεχνών αυτών είναι πολύ ελλειπής.
E: Τι ακριβώς συμβαίνει στην Νεοελληνική Λογοτεχνία;
A: Yπάρχει μία ολόκληρη άλλη λογοτεχνία που είτε έχει ξεχαστεί ή έχει αποσιωποιηθεί. Μπορώ να σας αναφέρω δεκάδες πολύ αξιόλογους ποιητές και συγγραφείς που ίσως δεν έχετε ακούσει ποτέ. Γι’ αυτό γράφω μία καινούργια Ιστορία Νεοελληνικής Λογοτεχνίας που θα αποκαθιστά πολλές από αυτές τις αδικίες. Εξάλλου όπως και σήμερα έτσι και σε άλλες εποχές υπήρχε πρόβλημα και με τους εκδότες, πολλά αξιόλογα βιβλία δεν τα εξέδιδαν με διάφορες προφάσεις, κυρίως από αυτό υπέφεραν όσοι ήθελαν να φέρουν πραγματικά καινούργια πράγματα. Εχω εντοπίσει τέτοια πολύ αξιόλογα έργα που έμειναν ανέκδοτα. Γενικά, στο ζήτημα αυτό κάνω αρκετή επίπονη έρευνα για δύο δεκαετίες τώρα, όμως δεν υπάρχουν ούτε αρχεία ούτε πληροφορίες.
Ε: Τι χαρακτηρίζει την Ελληνική λογοτεχνία σε σχέση με τις αντίστοιχες Ευρωπαικές;
A: Κατ’ αρχήν η Ευρωπαική λογοτεχνία δεν είναι μία ενιαία αλλά μία πολύμορφη γραμματεία. Τί κοινό έχει η Ιταλική με τη Ρωσική, για παράδειγμα; Ωστόσο υπάρχει μία άνευ προηγουμένου φοβερή δυναμική, την οποία προσλαμβάνεις κι εσύ όταν είσαι μέρος αυτής της παράδοσης. Η Ελλάδα παρόλα αυτά έχει ένα επιπλέον συγκριτικό πλεονέκτημα, συνδέεται γλωσσικά και πολιτισμικά με την αρχαία ελληνική γραμματεία, έστω και την Βυζαντινή, αν και η τελευταία μάς έκανε μάλλον κακό. Όμως εμείς έχουμε δύο σημαντικές παραδόσεις ν’ αντλήσουμε, την αρχαία και την ελληνιστική. Σοβαρά πολιτισμικά προβλήματα αναφορικά με την ταυτότητα του νεοελληνικού κράτους δεν βοήθησαν τη νεοελληνική λογοτεχνία ν’ αναπτυχθεί ελεύθερα και αυτόνομα. Στάθηκε υποτελής στην υπηρεσία μίας υποτιθέμενης εθνικής λογοτεχνίας. Ετσι μείναμε πίσω, στον 20ο αιώνα δεν έγιναν οι απαραίτητες αισθητικές και φιλοσοφικές ζυμώσεις που έγιναν σε άλλες χώρες. Το πρόβλημα το βιώνουμε διαρκώς μετά το 1930 και κυρίως μετά το 1960. Ηταν τραγική έλλειψη που δεν αναπτύχθηκε ένας σοβαρός μοντερνισμός στην Ελλάδα ανεξάρτητος και αυτόνομος παρά εθνικοποιήθηκε γρήγορα από τον Σεφέρη, το Ρίτσο και άλλους. Δεν είχαμε απόλυτη αυτονομία της τέχνης. Ολη η θεωρητική αναζήτηση και μελέτη που κάνω εδώ και 30 χρόνια απαντά σ’ αυτό το κεφαλαιώδες ζήτημα της ελευθερίας της τέχνης.
Ε: Δηλαδή, θέλετε να πείτε περισσότερα επ΄αυτού;
A: Είναι αυτονόητα. Στο Σολωμό, ας πούμε, το έχω γράψει από το 1989, μ’ ενδιαφέρει η καινοτομία στο είδος, τί κάνει με τους Ελεύθερους Πολιορκημένους, τη Γυναίκα της Ζάκυθος, ως καινοτόμος πάντα, το ίδιο και ο Καβάφης, η μοντερνιστική και πρωτοποριακή του πλευρά, μόνον εγώ και ο Poggioli έχουμε γράψει γι’ αυτό, ο Καζαντζάκης στην Οδύσσεια, στα ανέκδοτα θεατρικά, τον Οθέλλο, τη Φασγά, μίλησα για την σχέση του Καζαντζάκη με την Ρωσική πρωτοπορία, τον Σκανδιναβικό Μοντερνισμό, το παράλογο και τόσα άλλα. Ουσιαστικά ολόκληρο το φιλολογικό έργο μου συνιστά μία εκ βάθρων αναθεώρηση του γνωστού λογοτεχνικού κανόνα.
Ε: Θα ήθελα ακόμη να σας ρωτήσω και κάτι σχετικά με τις Νεοελληνικές σπουδές στο εξωτερικό και τις διαφορές που έχουν από την Ελλάδα. Πώς βλέπετε το θέμα αυτό;
A: Είναι μεγάλο ζήτημα. Σίγουρα είναι πολλές οι διαφορές. Επίσης υπάρχει μεγάλη απόσταση μεταξύ Ευρώπης και Αμερικής. Οι Ελληνες Νεοελληνιστές έχουν περισσότερα κοινά με τους Ευρωπαίους. Στην Αμερική τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Ανοίγετε ένα τεράστιο ζήτημα για μένα πάνω στο οποίο έχω να σημειώσω παρά πολλά και πρωτότυπα για το Ελληνικό κοινό, όμως ειλικρινά πιστεύω ότι αυτό αποτελεί θέμα μίας επόμενης συνέντευξης που αξίζει να γίνει.
Ε: Εχετε ιδρύσει στην Ελλάδα κάποιους φορείς. Θα μας πείτε δύο λόγια γι’ αυτούς;
A: Κατ’ αρχήν να σας πώ ότι ιδρύσαμε αυτούς τους φορείς για να λειτουργούμε ανεξάρτητα από το κράτος, τα πανεπιστήμια και γενικά τους δημόσιους φορείς στους οποίους δεν μπορείς να βασιστείς γιατί ότι χτίζεις σήμερα μπορεί αύριο να αναιρεθεί πολύ εύκολα. Ιδρύσαμε την πολιτιστική εταιρεία Πολύτροπο Μούσα που είναι οργανισμός με πολλά μέλη στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Οργανώνουμε παραρτήματα σε όλη την Ελλάδα και την Ευρώπητον καιρό αυτό. Κάνουμε μεγάλη προσπάθεια με την Πολύτροπο Μούσα. Επίσης, ιδρύσαμε το Κέντρο Ποίησης για την Πρωτοπορία και την Διαπολιτιστικότητα (Center for Avant-Garde Studies). Eίναι το μοναδικό Κέντρο Ποίησης παγκοσμίως που ασχολείται αποκλειστικά με την μελέτη της πρωτοπορίας της ποίησης. Ξεκίνησε η προσπάθεια αυτή στην Αμερική πολλά χρόνια πριν, όταν ήμουν στη Νέα Υόρκη. Βασικοί συνιδρυτές και συνεργάτες του Κέντρου ήταν οι διάσημοι ποιητές Αλλεν Γκίνσμπεργκ, Οκτάβιο Πάζ και Αρκάντι Ντραγκομοσένκο. Ιδρύσαμε επίσης την Διεθνή Εταιρεία Εθνικών Ευεργετών, κι αυτή μοναδική στο είδος της, η οποία συνδέει ιδρύματα ευεργεσίας σε διάφορες χώρες του κόσμου και μελετά το έργο των ευεργετών σε διάφορες χώρες. Σκεφτείτε ότι υπάρχουν 6,5 εκατομύρια μεγάλα ιδρύματα στον κόσμο, για να καταλάβετε την δυναμική της προσπάθειας αυτής.
Ε: Γι’ αυτά πιστεύω θα μας μιλήσετε εκτενέστερα μία άλλη φορά. Και ποιος μπορεί να γίνει μέλος σ’ αυτά;
A: Οποιοσδήποτε μπορεί να γίνει μέλος αρκεί να ενδιαφέρεται και να συμφωνεί με τις καταστατικές μας αρχές.
E: Σας ευχόμαστε καλή επιτυχία στα σχέδιά σας.
Α: Κι εγώ σας ευχαριστώ που μού δώσατε την δυνατότητα να μιλήσω για όλα αυτά.
Σημείωση: Ο Παναγιώτης Μποσνάκης είναι Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μισσούρι των ΗΠΑ και Διευθυντής του Κέντρου Ποίησης για την Πρωτοπορία και την Διαπολιτιστικότητα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου